Med velvillig tillatelse fra Birkenes Historielag har Birkenesavisa fått tillatelse til å trykke denne artikkelen fra lagets nye årsskrift. Innledningen er skrevet av Tellef Rislå si datter, Gjertrud Rislå Halvorsen:

Tellef Rislå ble født i Hagane på Herefoss 15. august i 1907 som nummer fem av ti søsken. Allerede som 10-åring tok han sitt første steg ut i arbeidslivet, som gjeter hos Marthe Nes. Her var han fire somre, og ble etter hvert glad i skogen. Senere var han 1 år som gardsgutt i Reddal, før han i 1924 begynte i Statens veivesen i Aust-Agder. Her var han ansatt i 45 år. Han arbeidet på anlegg, med vedlikehold og som veivokter. De siste årene før han gikk av med pensjon i 1975, var han lønnet hovedtillitsvalgt for veiarbeiderne i fylket. Gjennom førti år var han faglig tillitsmann, medlem av Arbeidsmandsforbundets landsstyre i 12 år og LO’s representantskap like lenge. 

Under krigen var Tellef Rislå aktivt med i motstandsbevegelsen, og det falt ham derfor naturlig å fortsette i Heimevernet. Der var han i flere år befal for HV 07213, Herefoss og Mykland. Han ble belønnet med HV-plaketten i gull.

Tellef Rislå var i mange år politisk aktiv i tidligere Herefoss kommune, og i Birkenes. I 25 år var han medlem av kommunestyret og formannskapet, og han mottok Det norske Arbeiderpartis gullnål for dette arbeidet.

Tellef Rislå var gift med Ingebjørg, født Fjellheim. De fikk fire døtre, 11 barnebarn og mange oldebarn. Tellef Rislå døde 13. september 1985, 78 år gammel. 

  

Menneskje eg møtte – Tellef Rislå

Av O. S. Moi

Her i Hornnes spør dei stundom om det kan koma på noko godt frå Herefoss. Til det er å svara at Tellef Rislå er frå Herefoss. Han kom til verdi same året som Gunnar Jarring, Åsta Herefoss, Couve de Murville, Lilly Sofie Guttormsen frå Holt og president Ayub Kahn i Pakistan.

Tellef er vegbas og kan ofte lage veg i vellingi på ymse umkverve. Alle dagane hev han halde dei politiske stigane sine rette og reine, trass i at han både åndeleg og lekamleg er rund og ruggeleg. Antan Tellef trør Kostervalsen i Samfunnshuset på Herefoss eller held huskestove i Birkenes heradstyre, so kjenner han seg visseleg heime som fisken i vatnet. Han kan meditere i hytta ved Heddevatnet og la seg spå av taterkjerringar på Tingvatn-tinget. Åndi hans er alltid vaken og kjøtet friskt.

Tellef er ein klok mann og i ungdomen huglagde han Ingeborg Fjellheim frå Sannidal. Han vart gift med henne, dei fekk fleire døtre og kan så framtidi ljost i møte. For so segjer soga at ei dotter er betre enn ti verdøtre. Gjennom åri hev Tellef Rislå samla seg mykje kunnnskap.  Han skriv godt og ordi trillar leikande lett frå tunga. På det filosofiske plan soknar han truleg til Tarald Nomeland og Tove Pihl. Men i politikken sver han vel helst til Trygve Bratteli og Trond Hegna.

Kvar Tellef stend i storpolitikken, t.d. i striden millom Mao og Kosygin kan eg ikkje ha noko meining um. Heller ikkje um han hev samhug med Richard M. Nixon eller Olof Palme i deira syn på Samslakteriet i Aust-Asia. Men trass i at han hev fast ankerbotn i det Kongelege Norske Arbeiderparti, so kan eg godt tenkja meg at Tellef Rislå lurer litt på punkt 8 i Atlanterhavspakti, og kombinasjonen NATO, Noreg, Hellas og Portugal er han visseleg lite uppglødd for. Likeeins hev han truleg ymse vanskar med Romatraktaten. Det skulle ikkje undra meg um han helst hallar til venstre på Vegårshei, for so er sagt at ein venstremann frå Heia er meir radikal enn ein bolsjevik frå Holt.

Herefoss var ei tid eit av dei minste herad i Aust-Agder, og politikarane hadde heller lite ålbogerom. Dei låg liksom i skuggen av myklendingar og birkenesingar. Men då herefossingane kom inn i det Høygiltske livsrom tok dei det att med renter. Og Tellef Rislå vart slett ikkje den som sette det politiske ljoset sitt under ei kommunal hette i Birkenes heradstyre.

Stort sett so er herefossingane konservative i hug og hått. Deira tankebanar ligg nok ofte i same låm som Karl Hatteland og Elsa Skjerven, men her hev Tellef Rislå vanslekta. Han er beint fram radikal og i kontakt med tidsens straumdrag både i sosiale og kulturelle spursmål.  Stundom vert han vel av sambygdingane sine rekna for ein politisk rebell og åndeleg ættling etter dei seks herefossingar som var med i Lofthus-striden i 1786-87.

Gjerne kunne eg tenkja meg Tellef Rislå som stortingsmann eller bandesjef på Balkan, men slett ikkje som leiklærar på Valstrand skule eller dekne i Hornnes kyrkje. Dette på trass av at han skal ha god songrøyst og kan te seg som ein kardinal millom prestar og profetar. Tellef er stridsmann og tykkjest lika seg i striden. På det lokale plan i storheradet Birkenes lever han etter læra åt Adolf Hitler, der det med litt umskrivning heiter: I eveleg fred vil Herefoss og Vegusdal gå under, men i stadig strid vil Birkenes veksa seg stor og sterk.

I striden for det landskjende huset i Herefoss var det serleg tvo harde hausar Tellef Rislå hadde å hanskas med. Kristian og Andreas. Båe laut bita i det sure eple, men enno ulmar det nok litt under yta. Seinare kom so skulestriden på Birkeland og leiken på Valstrand inn i bilætet, og i dag er det røyken frå Mammons altar som i dette høve gjeld Kristiania Spikerverk på Birkeland. Her møter me atter Tellef og Kristian fremst i hogget for synsmåtane sine.

Tellef Rislå er ein vidsynt og roleg kar. Han høyrer gjerne på andre sine meiningar og dreg lærdom av deim. Tellef er ikkje av dei som hev teke patent på det eine sanne reine og rette.  Korkje jødar frå Lista eller heidningar frå Hornnes kan få honom ut or jamvikt. I fordoms tid stod det eit heidensk gudehov på Torsbumonen i Herefoss, der var det blota og ofra til gamle Gudar. No er både hovet og gudane burte, men i staden hev bygdi fenge att Samfunnshus og bygdebiksar. Um dette huset stend på same sylsteinane som gudehovet veit eg ikkje, og heller ikkje um biksane ofrar i løynd til ymse avgudar, men utruleg er det ikkje. Likeeins kan det nok tenkjast at det av og til kan renna litt blod kring dette vidgjetne huset når drammane vert for mange og hugane heite.

I dette miljøet vaks Tellef Rislå upp, og gjorde si gjerning gjennom ungdoms og manndoms år. Han er korkje miljøskada eller tradisjonsbunden i stivna standpunkt. Han er ein mann utan skylappar for augo og ser samanhengen millom gamal og ny tid. Vidare veit han so vel at ingi makt i verdi kan stogga tidsens framsteg, anten det ber mot godt eller vondt. Å ha Tellef Rislå som motmann i eit ordskifte skal ikkje vera berre moro. Han kan stundom vera både hard og nådelaus og samstundes som han er sakleg og logisk eig han ei ironisk evne som kan vera verre enn alt anna. Ein kald og roleg ironikar er det lite eller inkje å gjera med.

Det er ikkje først og fremst som politikar eg kjenner Tellef Rislå, men det er som menneskje. Ein mann med glimt i augo og humoristisk sans. Ein gutunge med glad lått og kjenslemjukt sinn. Eit fraselaust intellekt med klår vurdering av midlar, mål og konklusjon. Ein kjenner seg vel i sovore selskap, men det vert for få av dei. I dansen kring gullkalven er det vanskeleg å ale fram slike yverskotsmenneskje.

 

O. S. Moi

Denne artikkelen stod på trykk i Fædrelandsvennen 24. november i 1970.

Osmund Salveson Moi var født på Hannås i Hornnes i 1894. Han var en vidkjent skribent og meningsbærer, som uttrykte seg med skarp penn og skarp tunge. Sine mange avisartikler signerte han bare O. S. M. Da han døde i 1982, stod det å lese i et minneord i Agderposten:

«Heile sitt liv var han ein ungdom, men han var likevel blitt 88 år, denne røysta frå Tusseloftet som har forarga og inspirert så mange menneske både i Aust-Agder og Vest-Agder. O.S.M. var eigentleg tømmermålar, men det er som skribent og kåsør han er blitt namngjeten på Agder. Både i skrift og tale irriterte han mange – men han gledde fleire. Han hadde ei spesiell evne til å spøke med ting som andre tok alvorleg, han var ein innbitt motstandar av fylkesgrensa mellom dei to Agder-fylka og han hadde lite forståing for Arendalsfolks frykt for kristiansandarar og russarar. O.S.M. var Unge Venstre-mann og han sa sjølv at han blei meir og meir radikal etter kvart som han vart eldre. Men politikar var han ikkje, jamvel om han fekk møte partitoppane i Kreml. Heldigvis gav O.S.M. på sine eldre dagar ut fleire bøker med sprelske kåseri og beiske soger. Han vil lenge bli huska, mannen som skapte uttrykket «kjøtet frå Holt og åndi frå Tromøy».

Bibliografi:

Bygder og byar på Agder (1975), Kjetterske tankar frå Tusseloftet (1976), Sterk blanding (1977), Vegane falle so vie (1978).